Batalla de Glen Shiel

Batalla de Glen Shiel
Data: 10 de xuño de 1719 Lugar: Glen Shiel, Escocia, Gran Bretaña 57°9′59″N 5°19′2″O Conflito: Levantamento xacobita de 1719 Resultado: Vitoria do goberno británico
Combatentes
Imperio Británico	Xacobitas británicos España, Rexemento de Galicia
Comandantes
Joseph Wightman	William Murray James Keith Cameron de Lochiel Nicolás de Castro Bolaño
Forzas en combate
c. 1 100	1 440
Efectos
Mortes: 141 mortos e feridos	Mortes: c. 100 mortos e feridos

A batalla de Glen Shiel (gaélico escocés: Blàr Ghleann Seile ) tivo lugar o 10 de xuño de 1719 nas Terras Altas de Escocia occidental, durante o Alzamento xacobita de 1719. Enfrontou ao exército rebelde xacobita composto por tropas dos clans escoceses afíns e o Rexemento de Galicia do Imperio Español co exército do goberno do Imperio Británico, reforzadas pola Compañía Independente das Terras Altas.

Pretendíase xerar unha distracción para apoiar un desembarco maior no suroeste de Inglaterra, pero a forza principal veuse afectada por unha treboada no cabo Fisterra e cancelouse varias semanas antes; os contemporáneos de ámbolos lados consideraron que o seu fracaso danou fatalmente a causa xacobita.

A montaña onde aconteceu a batalla chámase Sgùrr na Ciste Duibhe; un pico subsidiario chamado Sgurr nan Spainteach, ou "cume dos españois", conmemora aos españois participantes nesta batalla.

Contexto

Batalla do cabo Passaro.

Cando a Guerra de Sucesión rematou en 1713, España perdeu as súas posesións italianas de Sicilia e Sardeña, e a súa recuperación foi unha prioridade para o primeiro ministro Giulio Alberoni. Sardeña foi reocupada en 1717 pero cando desembarcaron en Sicilia en xullo de 1718, a Royal Navy destruíu a frota española na batalla do cabo Passaro, comezando a Guerra da Cuádrupla Alianza.

Plan de Alberoni

O cardeal Alberoni. Museo do Prado.

Príncipe Xacobe Francisco Eduardo Estuardo.

Para desviar a frota británica do Mediterráneo, Alberoni ideou un plan para que 7.000 soldados españois desembarcasen no suroeste de Inglaterra, marchasen sobre Londres e restaurasen a Xacobe Francisco Eduardo Estuardo. Os historiadores cuestionan a súa seriedade; xa que Alberoni era un dos poucos estadistas contemporáneos con experiencia en operacións anfibias, tería que ser ben consciente do improbable que sería obter o éxito. En cabo Passaro a Royal Navy demostrou o seu poder en circunstancias menos favorables, o que significaba que era improbable que a frota española chegase incluso a Inglaterra, e moito menos se lle permitise desembarcar un gran número de tropas.

O plan incluía un levantamento simultáneo en Escocia, para capturar Inverness e permitir o desembarco dunha forza expedicionaria sueca. Impulsado pola disputa de Carlos XII de Suecia con Hannover, cuxo gobernante Xurxo I era o monarca británico. Carlos morreu de súpeto en novembro de 1718, e o seu sucesor ignorou o asunto, deixando aos españois sen aliados na súa invasión e en inferioridade numérica, poñendo fin a todo o propósito do levantamento escocés.

Para que o plan saíse ben, era necesario armar aos rebeldes dos clans e crear unha manobra de distracción en Escocia que arrastrase ata alí aos británicos e deixara indefensa a principal zona de invasión no sur. Para esta arriscada manobra escolleuse o 1º batallón do Rexemento de Galicia que saíu discretamente do porto de Pasaia nun par de embarcacións, case ao mesmo tempo que o groso da forza de invasión deixou Cádiz. Irían máis rápido, serían máis discretos e estarían en Inglaterra antes de que ninguén se decatase.

Desastre da frota principal

O 7 de marzo de 1719, unha frota formada por 21 barcos que transportaban 5.000 soldados, 300 cabalos, 30.000 mosquetes, municións, víveres, etc., saíu da costa de Cádiz en dirección á Coruña, onde os esperaba o duque de Ormonde para embarcarse como Capitán Xeral do Rei de España nesta misión. O mesmo día, a pequena forza de desvío ao mando do Earl Marischal saíu do porto de Pasaia, en Guipúscoa, rumbo a terras escocesas. As dúas fragatas, chamadas “ San Francisco ” e “ Galga de Andalucía ”, tiñan a bordo o 1º batallón do Rexemento de Galicia, 307 homes, uns 2.000 mosquetes, pistolas e munición para armar os clans.

O 29 de marzo, cando a frota saída de Cádiz se dirixía á Coruña, unha gran tormenta preto do cabo Fisterra golpeou os barcos durante 2 días ininterrompidos, e dispersounos. Isto fixo que moitos barcos resultaran danados e gran parte dos materiais e dos cabalos tivesen que ser tirados ao mar para conservar os barcos e devolvelos á península. Refuxiáronse na Coruña, onde permaneceron, deixando o Rexemento de Galicia á súa sorte.

Captura do castelo de Eilean Donan

Réplica dun morteiro Coehorn.

Ao final, só as dúas fragatas que transportaban a George Keith e 300 soldados do rexemento chegaron a Stornoway, na illa de Lewis. Aquí uníronse os exiliados de Francia, incluíndo o conde de Seaforth, James Keith, o marqués de Tullibardine, Lord George Murray e Cameron de Lochiel. O 13 de abril souberon do fracaso noutro lugar; Tullibardine, que era o comandante das forzas terrestres xacobitas, recomendou a retirada, pero Keith impediu isto ordenando que as dúas fragatas regresasen a España.

Sen outra opción, a forza principal duns 1000 highlanders máis as tropas españolas preparáronse para marchar sobre Inverness, deixando as súas tendas sobrantes en Eilean Donan vixiadas por 40 españois. O 10 de maio, un escuadrón naval británico capturou o castelo, bloqueando calquera escape por mar, mentres que a forza de Joseph Wightman duns 1000 homes con catro morteiros Coehorn avanzaba cara Glen Shiel. O 9 de xuño chegaron ao loch Cluanie, a menos de 13 km do campamento xacobita.

Forzas

Forza xacobita	Forza do goberno británico
300 homes do Rexemento de Galicia, ao mando do seu coronel, don Nicolás de Castro Bolaño, xunto co brigadier Mackintosh de Borlum. 150 homes do Clan Cameron, baixo o seu xefe Cameron de Lochiel. 150 homes de Lidcoat e 20 voluntarios. 40 homes do Clan MacGregor , baixo Rob Roy MacGregor. 50 homes do Clan Mackinnon. 200 homes do Clan Mackenzie, baixo o seu William Mackenzie, quinto conde de Seaforth, na extrema esquerda, ao lado de Scour Ouran, xunto cun brigadier rebelde Campbell. 200 homes do Clan Mackenzie, baixo Sir John Mackenzie de Coul. 150 homes do Clan Murray, baixo o mando de William Murray, marqués de Tullibardine e do seu irmán menor, Lord George Murray, situáronse no outeiro na beira sur do río. Homes do Clan Keith, baixo o seu xefe, George Keith, décimo conde mariscal .	150 granadeiros ao mando do maior Milburn; Rexemento de Montagu, Tenente Coronel Lawrence. 50 homes ao mando do coronel Harrison. Rexemento Holandés de Huffel. Tres compañías independentes das terras altas do Clan Fraser de Lovat, do Clan Ross e do Clan Sutherland. 80 homes do Clan Mackay, baixo o seu xefe, Lord Strathnaver, no flanco.
	Rexemento de Clayton, comandado polo tenente coronel Reading. 100 homes da Independent Highland Company do Clan Munro, baixo o mando de George Munro, primeiro de Culcairn. Os dragóns do Goberno e os catro morteiros permaneceron na estrada

• 
  Joseph Wightman
• 
  William Murray, Marqués de Tullibardine
• 
  James Francis Edward Keith
• 
  John Cameron de Lochiel
• 
  George Keith
• 
  William Mackenzie
• 
  Rob Roy MacGregor
• 
  James Butler, duque de Ormonde

Batalla

The Battle of Glenshiel 1719 de Peter Tillemans, onde se poden ver detalles da batalla e no centro ao xeral británico Joseph Wightman.

John Henry Bastide, un subalterno do rexemento de Montague que tivo unha longa carreira como enxeñeiro militar debuxou un plano detallado do campo de batalla e dos movementos das forzas contrarias pouco despois da batalla. Falta a sección que detalla a propia batalla pero é posible reconstruír os elementos principais.

Tullibardine preparou unha posición forte preto dos montes das Cinco Irmás, cos españois no centro e os highlanders nos flancos detrás dunha serie de trincheiras e barricadas. A forza de Wightman chegou sobre as 16:00 horas do 10 de xuño e comezou o ataque unha hora máis tarde disparando os seus morteiros contra as posicións dos flancos xacobitas. Isto causou poucas baixas, pero os escoceses contaban con morteiros, o que permitiu que catro pelotóns de Clayton e Munro avanzar polo monte ata as súas liñas, e despois usar granadas para expulsalos das súas posicións.

Glen Shiel foi a única batalla das revoltas xacobitas de 1688 a 1746 onde os xacobitas permaneceron á defensiva, en lugar de empregar a carga Highland. Seguramente debido ao apoio dos morteiros.

Unha vez que a dereita xacobita caeu, Harrison e Montague atacaron a esquerda xacobita baixo Lord Seaforth. Esta estaba fortemente atrincheirada detrás dun grupo de rochas na ladeira do outeiro, pero o uso hábil dos morteiros obrigou aos homes de Seaforth a ceder mentres el mesmo estaba gravemente ferido. Comandados polo coronel galego Nicolás de Castro Bolaño, os españois do centro mantivéronse firmes, pero tiveron que retirarse montaña arriba mentres cederon os seus flancos.

A batalla durou ata as 21:00 horas; varios relatos afirman que a maleza comezou a arder e o fume combinado coa falta de luz permitiu que a maior parte dos escoceses desaparecesen pola noite. Os españois rendéronse á mañá seguinte, mentres Lord George Murray, Seaforth e Tullibardine resultaron feridos, pero os líderes xacobitas lograron escapar. Unha análise do historiador Peter Simpson atribúe a vitoria de Wightman ao uso hábil dos morteiros, á superior potencia de lume dos seus granadeiros e á agresión mostrada pola súa infantería.

Consecuencias

As baixas xacobitas eran difíciles de estimar xa que poucos corpos quedaron no campo e os feridos lograron escapar, incluídos Seaforth e Lord George Murray; Wightman perdeu 21 e 120 foron feridos. Lord Carpenter, comandante en Escocia, aconsellou a Londres que perseguir aos rebeldes non era práctico, e o mellor era deixalos ir, argumentando que o levantamento só danara a causa xacobita. Tullibardine coincidiu; na súa carta do 16 de xuño de 1719 ao conde de Mar, ofrece unha descrición da batalla e afirma que "é xusto arruinar o interese do rei e os súbditos fieis nestas partes". Os españois capturados foron enviados ao castelo de Edimburgo onde foron encarcerados durante catro meses. Despois, desde Leith, navegaron de volta a España para a súa liberación.

En outubro de 1719, unha expedición naval británica capturou o porto de Vigo, que mantiveron durante dez días, destruíron grandes cantidades de almacéns e equipamentos, e reembarcaron sen oposición, con enormes cantidades de botín. Esta demostración de poder naval levou á destitución de Alberoni, e acabou co apoio español aos xacobitas.

Xacobitas maiores como Bolingbroke, Seaforth e Lord George Murray foron autorizados a volver a casa, mentres que outros tomaron servizo noutros lugares. James Keith converteuse nun xeneral pruso, e foi asasinado en Hochkirch en 1758. George uniuse ao corpo diplomático prusiano; negouse a unirse ao levantamento de 1745 e foi embaixador en España de 1759 a 1761. Aínda que foi indultado en 1763, morreu en Potsdam en 1778.

Tullibardine permaneceu no exilio, participou no alzamento de 1745 e morreu na Torre de Londres en xullo de 1746. Lord George serviu como un dos principais comandantes do príncipe Carlos, e morreu na República Holandesa en outubro de 1760.

Cultura

Sinalización da localización da batalla.

• A zona coñecida como " Spanish Hill " agora é propiedade do National Trust for Scotland. Os parapetos de pedra construídos polos xacobitas na ladeira norte son un raro exemplo de traballos de campo sobreviventes en Gran Bretaña e designados como monumento.

  

  Parapetos dos xacobitas, Battle of Glen Shiel Memorial.

• Antes do 300 aniversario da batalla, o National Trust for Scotland participou nun estudo arqueolóxico do lugar. Os achados incluíron munición dos morteiros que foron despregados contra as forzas xacobitas.
• Esta batalla foi mitificada por certos medios, como a batalla das Termópilas dos 300 galegos.

Véxase tamén

Outros artigos

• Toma de Vigo

Ligazóns externas

• Mapa da batalla do paso de Glen Shiel - National Library of Scotland